Indrukwekkend verhaal Jacques Noach over zijn vader, Sally Noach
Op 28 november hield Jacques Noach in Museum Engelandvaarders een zeer boeiende lezing over zijn vader Sally Noach, Engelandvaarder maar bovenal redder van vele mensenlevens.
Jacques begint zijn verhaal met zijn eerste bezoek aan het museum, in 2017. “Ik was nog maar nauwelijks binnen, of ik lees op een grote plaquette aan de muur mijn vaders naam. Met daarnaast een audio bestand, met als titel: Goocheme Sally regelt het wel.” Het was het begin van een emotionele middag.
In een van de zalen trof Jacques een striptekening aan. Hij zag daarop een Engelandvaarder aankloppen bij het bureau van consul generaal der Nederlanden in Frankrijk, Ate Sevenster, die hem adviseert terug te gaan naar Nederland. Verderop in de strip wordt de Engelandvaarder opgepakt, maar door Sally Noach, als vrijwilliger werkzaam voor het consulaat, uit zijn gevangenschap bevrijd.
Het verhaal in deze strip is het verhaal van mijn vader, vertelt Jacques. Aan Joodse en andere vluchtelingen uit Nederland werd door de Nederlandse autoriteiten in Frankrijk niet of nauwelijks hulp geboden. Engelandvaarders kregen van deze autoriteiten vaak de vraag ‘waarom zijn jullie überhaupt uit Nederland vertrokken?’ ‘Het is moeilijk te geloven, maar iedereen die rond maart 1942 in Frankrijk bij de Nederlandse autoriteiten aanklopte, ontving 500 Franse Franken – om naar Nederland terug te keren. Wie verder wilde reizen naar Spanje en Engeland, en dus naar de vrijheid, kreeg niets. Er was ook onmiskenbaar antisemitisme. De Consul-Generaal van Nederland in Frankrijk zei: Joodse vluchtelingen zijn “inferieur”.’
Zijn vader hielp deze vluchtelingen wèl. Door met groot gevaar voor zichzelf ervoor te zorgen dat ze uit gevangenissen werden vrijgelaten. En door te zorgen voor valse identiteitspapieren, geld, kleding en medische hulp. Zo hielp hij vele honderden mensen. Hoe hij dat deed? Misschien blijkt dat nog het best uit een door Jacques aangehaald citaat uit een dagboek van Engelandvaarder George van Dam Merrett: “Iedere Engelandvaarder die via Lyon reisde spreekt met het grootste respect over Sally Noach. Met zijn durf en humor, om nog maar te zwijgen van de energie waarmee hij ruzie maakte met gevangeniscommandanten en ambtenaren, was hij in staat veel landgenoten uit wanhopige situaties te redden”.
Toen Sally uiteindelijk zelf ook naar Engeland vluchtte, heeft hij daar het volledige falen van de Nederlandse consulaire dienst in Frankrijk en Spanje aan de orde gesteld. De autoriteiten in Londen zaten daar niet op te wachten. Ze vuurden terug dat het hem niet gevraagd was om Engelandvaarders en Joden te helpen. De verhouding werd er niet beter op, toen Sally aan een minister liet weten: “Excellentie, U en ik verkeren in dezelfde toestand. Ik heb het gedaan omdat er, in Lyon, niemand anders was, er was geen keus… als ze in Londen meer keus hadden gehad, hadden ze U nooit minister gemaakt.”
In Oranjehaven, de sociëteit van de Engelandvaarders in Londen, werden Sally’s verdiensten wel op waarde geschat: daar benoemden ze hem tot erelid. Maar als koningin Wilhelmina Jacques’ vader voor zijn verdiensten wil onderscheiden, houdt de Nederlandse overheid dat tegen. Het toekennen van een koninklijke onderscheiding betekende immers niet alleen de erkenning van zijn verdiensten, maar ook de door hem gerapporteerde bezwaren tegen een aantal hoge functionarissen van Buitenlandse Zaken. Veel later, op 28 december 1969, ontvangt Sally Noach op zijn zestigste verjaardag wel het Erekruis in de Huisorde van Oranje. Een benoeming waarvoor echter uitsluitend het hoofd van het Huis van Oranje verantwoordelijk is, het kabinet staat daar buiten.
Vóór en na zijn lezing ontmoet Jacques in het museum familieleden van mensen die zijn vader tijdens de oorlog heeft geholpen. Voor hem emotionele momenten van herkenning: ‘namen die ik uit de brieven aan mijn vader kende, werden levende mensen, die hun ervaringen van hun familie met mij konden delen. Heel bijzonder!’
Na afloop kochten veel bezoekers een door Jacques gesigneerd exemplaar van het boek dat hij over zijn vader heeft gepubliceerd, onder de titel ‘Het ongeloof’. Een titel die terugslaat op de verbazing, ja zelfs ongeloof, waarmee velen ooit van de bijzondere daden van Sally Noach hebben kennisgenomen.
Dankzij dit boek wordt aan alle twijfels een einde gemaakt.
Op zondag 10 november werd de documentaire “Sally Noach, een formidabele mensenredder” uitgezonden op NPO. Kijk de uitzending hier terug. (Uitsluitend met een plus abonnement).
