In gesprek met voorzitter Paul Bartelings
Sinds september 2015 huist in een Noordwijkse bunker het Museum Engelandvaarders. Wie werken er in het museum? Wat zijn de ambities voor de toekomst? Voorzitter Paul Bartelings (1962) geeft een kijkje achter de schermen
Bijna tien jaar geleden opende het Museum Engelandvaarders haar deuren. Sindsdien is het museum uitgegroeid tot een belangrijke plek waar verhalen van Engelandvaarders worden verzameld, verspreid en verankerd. Paul Bartelings is vanaf de opening betrokken en sinds vorig jaar voorzitter van het museum. Dat is niet toevallig. Geworteld in de kennis- en informatiewereld was hij als zoon van een Engelandvaarder de uitgelezen persoon om het museum mede vorm te geven. ‘Als jurist’, introduceert Bartelings zichzelf. ‘is kennis verzamelen en delen mijn specialiteit.’ Bartelings werkt bij HVG Law. Daar organiseert hij het interne opleidingsprogramma en -instituut. ‘Ik ontwerp en organiseer trainingen en cursussen voor juristen en voor fiscalisten van EY. ‘Ik hield me daarvoor vooral bezig met kennismanagement.’
Nazaat van een Engelandvaarder
Bartelings is behalve jurist ook zoon van een Engelandvaarder. Om precies te zijn van Charles Bartelings die via de zuidelijke route door België, Frankrijk, Zwitserland over de Pyreneeën, Spanje, Portugal en Gibraltar eind 1943 Londen bereikte.
‘Na de oorlog had mijn vader een drukke baan. Hoewel hij lid was het Genootschap Engelandvaarders, praatte hij weinig over de oorlogsjaren. Ik vroeg ook weinig.’ Pas toen Bartelings als bijna twintiger zijn vader vergezelde tijdens de Bevrijdingsdefilé op 5 mei in Wageningen begon hij vragen te stellen. ‘Stukje bij beetje vertelde mijn vader wat losse anekdotes. Nooit het volledige verhaal, altijd kleine stukjes. Onderweg in de auto, tijdens het kerstdiner. Desondanks ontstond er in de loop der jaren steeds meer een plaatje van zijn geschiedenis in mijn hoofd.’
‘Ik heb groot respect voor wat mijn vader en alle Engelandvaarders hebben gedaan’
Eind 2013 hoorde Bartelings over de plannen om een Museum Engelandvaarders op te richten. ‘Het Genootschap was daarbij betrokken. Mijn vader was lid van de begeleidingscommissie’, vertelt Bartelings. De plannen ontwikkelden zich voorspoedig. Er werd een mooie locatie gevonden: een bunker in Noordwijk. Er werd een bestuur samengesteld, maar helaas zonder nazaten van Engelandvaarders in het bestuur. Men vond dat dat niet kon. ‘Ik werd toen persoonlijk gevraagd om zitting te nemen in het bestuur’, blikt Bartelings terug. Of hij over dit verzoek na moest denken? ‘Geen moment.
Ik heb groot respect voor wat mijn vader en alle Engelandvaarders hebben gedaan. Ik vind het belangrijk dat hun verhalen worden doorverteld.’ Dat Bartelings geen ervaring heeft in de museumwereld hield hem niet tegen. ‘Uiteindelijk gaat het ook om het verzamelen en delen van informatie. Net zoals in mijn werk. Waar vind je de verhalen? Wat kun je met die verhalen doen, hoe presenteer je ze en hoe maak je ze toegankelijk voor een groot publiek?’
Wat zou jij doen?
In bijna tien jaar tijd is het museum uitgegroeid tot een icoon. ‘We hebben heel hard gewerkt aan de naamsbekendheid’, vertelt Bartelings. ‘We ontwierpen, samen met de ANWB, een Engelandvaardersfietstocht, we staan in het Museumregister, de Museum jaarkaart is geldig. En we zijn, samen met het Nationaal Archief, zeer recentelijk zelfs op het RTL Nieuws te zien geweest’.
Daarnaast zijn we aan de slag gegaan met de collectievorming. Een museum moet natuurlijk wel een collectie hebben.’ Inmiddels telt de databank van het museum talloze verhalen van en over de Engelandvaarders.
Bezoekers van over de hele wereld vinden hun weg naar de collectie. ‘We zijn er voor nazaten van Engelandvaarders, maar ook voor alle volgende generaties. Juist voor jongeren zijn wij een belangrijke plek om stil te staan bij wat vrijheid vandaag de dag betekent, in dit kader verwelkomen wij bijvoorbeeld tientallen schoolklassen per jaar.’
‘Onze educatieve rol wordt steeds belangrijker.’
Speciaal voor de jongere generatie ontwierp het museum een interactieve ‘Escape Game’. Bezoekers volgen met een tablet één van de Engelandvaarders en helpen hem/haar te ontsnappen.
Bartelings vindt dit één van de belangrijkste tools van het museum. ‘Door in de huid van een Engelandvaarder te kruipen ervaren jongeren dat de vrijheid waarin zij leven niet vanzelfsprekend is. Keuzes maken in oorlogstijd. Wat doe jij als je in de schoenen van een verzetsstrijder staat?
De oorlog in Oekraïne en elders in de wereld maken die vragen actueler dan ooit. Ons museum is dan ook een goed startpunt voor een gesprek over vrijheid, democratie, de rechtstaat en verantwoordelijkheid. Ik denk dat die educatieve rol van het museum in de toekomst steeds belangrijker wordt.’
Tekst: Marijn Ruhaak
