Op dinsdagmiddag 26 maart vond in het Nationaal Archief de slotbijeenkomst van het project Engelandvaarders plaats. Een project waarin de verhoren van de Engelandvaarders in Londen en talloze aanvullende documenten gedigitaliseerd en digitaal doorzoekbaar zijn gemaakt. Hierdoor weten we beter welke ervaringen Engelandvaarders tijdens hun reis beleefden en welke routes zij namen.

De middag begint met een presentatie van de projectleider, Pepijn Lucker van het Nationaal Archief. Hij vertelt dat ongeveer 70 vrijwilligers drie jaar lang bezig zijn geweest om alle verhoren en andere documenten door te spitten. Het project is afgelopen, maar het werk nog niet klaar: van de ruim 2100 Engelandvaarders die ze in beeld hebben gebracht, zijn van 400 de routes volledig beschreven. Voor 1000 anderen geldt dat deels en de rest volgt nog.

Daarna is de beurt aan Edwin Rutten, bekend van de legendarische TV-serie de Film van Ome Willem, maar ook zoon van filmregisseur èn Engelandvaarder Gerard Rutten. In een interview met Pepijn Lucker vertelt hij dat zijn vader weigerde films voor de NSB te maken en ervoor koos om naar Engeland uit te wijken. Daar werd hij, zoals vele Engelandvaarders, verhoord door Oreste Pinto. Die noteert over Rutten: “een oprechte en goede Nederlander”.

Edwin herinnert zich vooral dat zijn vader na aankomst in Londen mentaal onder druk werd gezet om te zien of hij wel een goede vaderlander was. Zo hoorde Rutten op een van de eerste dagen een begeleider zeggen: “Dat is het galgenveld, daar hang je.” Zijn zoon sluit af met iedereen aan te raden naar Museum Engelandvaarders te gaan.

Van informatie die in het project is ontsloten, heeft WO2.net op de website Oorlogsbronnen een prachtige themapagina gemaakt: De tocht naar Engeland – Netwerk Oorlogsbronnen. Lizzy Jongma en Daan Raven laten een aantal fraaie routekaarten op die website zien waarop de reizen van Engelandvaarders zijn afgebeeld.

Na de pauze presenteert Tim Feliks van het Nationaal Archief het lesprogramma dat hij over Engelandvaarders heeft gemaakt voor de onderbouw van de middelbare school. Aan de hand van de verhalen van de Engelandvaarders Ellis Brandon en Herman Friedhoff leert een leerling in dit programma wat primaire en secundaire geschiedbronnen zijn en wanneer een bron betrouwbaar is.

Slotspreker is Sierk Plantinga van Museum Engelandvaarders. Hij neemt ons mee op de zogeheten Moskou-route die Engelandvaarders namen. Hij vertelt onder meer het verhaal van Andries Woudhuysen, die via Stockholm, Riga, Moskou, Vladivostok, Tokio, Honolulu, San Francisco naar New York reisde. “En daar werd hij na al die moeite medisch afgekeurd voor militaire dienst.“ Uiteindelijk werd Andries toch nog goedgekeurd en bereikte hij na tweeënhalf jaar Engeland.